یکی از با ارزش ترین و جالب ترین آثار تاریخی شهرستان هوراند در استان آذربایجان شرقی، قلعه پشتاب (پیشتو، پشتو و پیشتاب هم نامیده‌شده) می باشد که یکی از قلعه‌های کهن آذربایجان است.

این بنا در روستای پیشتاب از توابع شهرستان هوراند در ارتفاع ۳۰۰۰ متری ساخته شده است و متعلق به دوره اورارتوها می باشد و تنها دارای یک ورودی بوده که مسیر آن دارای پله‌های سنگی است.

روستای پشتو در ۱۲ کیلومتری غرب هوراند و ۵۰ کیلومتری اهر و قلعه پشتو در یک کیلومتری شمال غربی آن واقع شده و آثاری از تمدنهای اشکانی و ساسانی و قرون میانه اسلامی در آن یافت شده است.

آثار به دست آمده از درون قلعه که سفالهای بدون نقش و نگار قدیمی است، نشان می‌دهد که این قلعه در اوایل ورود اسلام بر منطقه ارسباران و قره‌داغ موجود بوده است.

قلعه پشتو بر روی بلندترین کوه بین روستاهای پشتاب و کوجان به نام ” هشته سر ” به ارتفاع سه هزار متر بنا شده است و حصارهای آن بسیار مرتفع و صخره‌ای بوده و دور تا دورش را پرتگاههای عمیق احاطه کرده است.

تنها راه ورودی به قلعه معبری است از سمت شمال با ۲۲۰ پله سنگی و در سه سمت دیگر آن پرتگاه‌های مخوفی دیده می‌شود که قلعه را نفوذ ناپذیر ساخته ‌است.

از نواحی این قلعه، "قلعه قهقهه" ودره رود "قره‌سو" است که از قلعه قابل رویت است.

قلعه‌های منطقه قره‌داغ ( آرازباری ) از یک‌دیگر قابل رویت هستند و احتمالاً این قلعه‌ها در ادواری و از جمله دوره بابک خرمدین، به واسطه علایم آتش‌های شبانه با همدیگر ارتباط پیدا می‌کردند.

این قلعه دارای آب انبار‌های متعددی است که بیشتر آنها در سمت شمال و درون صخره‌ها کنده کاری شده‌ است.

موقعیت ممتاز جغرافیایی و آثار معماری باقی مانده در آن نشان از اهمیت در دوران کاربری‌اش دارد. در مورد سفالینه های یافت شده در قلعه پشتو می توان گفت، پراکندگی سفالینه‌های هزاره اول قبل از میلاد در این قلعه کمتر از آثار دوران اشکانی و ساسانی و قرون میانه اسلامی است. سفالینه‌های اشکانی و ساسانی این قلعه عمدتا دارای خمیره نخودی و قرمز و تزییناتی با کنده‌کاری هندسی است و سفالینه‌های قرون میانه اسلامی در دو نوع ساده و لعابدار با خمیرمایه مواد کانی است.

قلعه پشتو (پشتاب) از شمال به ارتفاعات محلی “یغیلی داغلار” می رسد و روستاهای” چین ناب” و “کوجان “در جنوب و غرب آن قرار گرفته‌اند.

این قلعه در آذرماه سال ۱۳۸۷ در فهرست آثار ملی ثبت شده است.