دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، پس از دستیابی به توافق‌هایی با استرالیا، مالزی، تایلند و ژاپن درباره منابع استراتژیک معدنی، توجه خود را به آسیای مرکزی معطوف کرده است. در ۶ نوامبر، در واشنگتن دیداری در قالب فرمت ۵+۱ میان رئیس‌جمهور آمریکا و رهبران کشورهای آسیای مرکزی (قزاقستان، ازبکستان، قرقیزستان، ترکمنستان و تاجیکستان) برگزار شد.

به گزارش Axar.az، تحلیلگر سیاسی، الخان شاهین‌اوغلو، در این باره نوشت که موضوع اصلی گفت‌وگوهای واشنگتن، دسترسی آمریکا به منابع معدنی آسیای مرکزی بوده است:

«در حال حاضر در این زمینه دو بازیگر اصلی در منطقه وجود دارد – چین و روسیه. با این حال، واشنگتن نمی‌خواهد در رقابت عقب بماند. در کاخ سفید توافقی میان دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، و شوکت میرضیایف، رئیس‌جمهور ازبکستان، امضا شد. قرار است ازبکستان در سه سال آینده ۳۵ میلیارد دلار در اقتصاد آمریکا سرمایه‌گذاری کند، و اعلام شده که این رقم در دهه آینده از ۱۰۰ میلیارد دلار فراتر خواهد رفت. این توافق بخش‌های هوانوردی، کشاورزی و فناوری اطلاعات را دربرمی‌گیرد. همچنین آمریکا به انتقال اورانیوم قزاقستان علاقه‌مند است. قاسم جومارت توکایف، رئیس‌جمهور قزاقستان، در واشنگتن اعلام کرد که کشورش به «توافق ابراهیم» می‌پیوندد – توافقی که با هدف تقویت روابط کشورهای مسلمان با اسرائیل طراحی شده است. این اقدام را می‌توان یکی از موفقیت‌های تازه ترامپ در سیاست خارجی دانست.

در این نشست، آینده «کریدور میانی» که از آسیای مرکزی می‌گذرد نیز بررسی شد. آسیای مرکزی نه تنها از نظر نفت و گاز غنی است، بلکه ذخایر قابل‌توجهی از عناصر نادر خاکی دارد. برای آمریکا انتقال این منابع اهمیت راهبردی دارد، به‌ویژه از زمانی که چین صادرات این عناصر را محدود کرده و روابط پکن و واشنگتن در این زمینه متشنج شده است. در حال حاضر چین ۷۰ درصد استخراج، ۹۰ درصد فرآوری و ۹۳ درصد تولید آهنرباهای مربوط به این فلزات را در کنترل خود دارد. در مقابل، کشورهای آسیای مرکزی آمادگی خود را برای صادرات این عناصر به آمریکا اعلام کرده‌اند.

واشنگتن همچنین علاقه‌مند به ذخایر بزرگ تنگستن در آسیای مرکزی است. رئیس‌جمهور قزاقستان، توکایف، این فلزات را «نفت جدید» نامیده است. قزاقستان اعلام کرده بیش از ۲۰ میلیون تُن منابع تازه عناصر نادر خاکی کشف کرده است. به گفته جولی استافت، سفیر آمریکا در قزاقستان، تقریباً نیمی از عناصر نادر مورد نیاز ایالات متحده در خاک این کشور قرار دارد.

در همین حال، شوکت میرضیایف، رئیس‌جمهور ازبکستان، پروژه‌هایی به ارزش ۵۰۰ میلیون دلار در زمینه عناصر نادر خاکی را اعلام کرده است. اگر این ارقام تأیید شود، ازبکستان پس از چین و برزیل در جایگاه سوم جهان قرار خواهد گرفت. کشورهای آسیای مرکزی با تقویت روابط سیاسی و اقتصادی با واشنگتن، درصدد کاهش نفوذ چین و روسیه در منطقه هستند.

فرمت ۵+۱ میان آمریکا و کشورهای آسیای مرکزی از سال ۲۰۱۵ ایجاد شده بود، اما در آن زمان واشنگتن اهداف مشخصی برای آن تعیین نکرده بود. دونالد ترامپ پس از بازگشت دوباره به کاخ سفید تصمیم گرفته این چارچوب همکاری را تقویت کند. این اقدام برای قفقاز جنوبی، از جمله جمهوری آذربایجان نیز سودمند خواهد بود، زیرا کالاهایی که آمریکا قصد واردات از آسیای مرکزی دارد، از مسیر جمهوری آذربایجان منتقل خواهند شد. به همین دلیل، برای دولت ترامپ امضای توافق صلح میان آذربایجان و ارمنستان و اعلام پروژه موسوم به «جاده ترامپ» پیش از نشست ۵+۱ اهمیت ویژه‌ای داشت.

معلوم است که مسکو و پکن نشست واشنگتن و نتایج آن را با دقت تحلیل خواهند کرد. روسیه و چین تلاش خواهند کرد با ابزارهای مختلف مانع از اجرای برنامه‌های آمریکا شوند. چین برای افزایش نفوذ خود در منابع آسیای مرکزی، وام‌های ارزان‌تری نسبت به گذشته به کشورهای منطقه پیشنهاد خواهد داد. از این رو، آمریکا نیز ناچار است میزان سرمایه‌گذاری خود در منطقه را افزایش دهد.

رقابت برای منابع آسیای مرکزی تنها به آمریکا و چین محدود نیست؛ اتحادیه اروپا نیز در تلاش است از این منابع بهره‌مند شود. به همین دلیل، در سال‌های اخیر سفر مقامات و رهبران کشورهای عضو اتحادیه اروپا به کشورهای آسیای مرکزی به‌طور محسوسی افزایش یافته است.»