آنا تومروس: کوروش را سر بریدم تا صلح و انسانیت پاینده باشد.

تومروس فرمانروای ماساژئت‌ها (اشگوزها، تركان) را به خونخواهی پسرش، كوروش در اطراف رود قزل اوزن سر برید.

كوروش پس از فتح بابل، بر آن شد با توسل به نیروی نظامی‌اش كه فوق العاده نیرومند بود و تاكنون شكستی را تجربه نكرده بود، ماساژت را نیز مغلوب كند.

ماساژت‌ها(آذربایجانی‌ها) در شمال غرب ایران (آذربایجان) در كرانه رود آراكس (آراز) در همسایگی قوم ایسه دونر زندگی می كردند و بسیار ماجراجو بودند.

كوروش به دلائل متعدد به سرزمین ماساژت‌ها لشكر كشی كرد، او انگیزه های گوناگونی برای سركوب این قوم داشته است . یكی پیشینه او بود. او باور داشت كه بیش از یك انسان است و بیش از همه شانس با او بوده است و در همه جنگ ها با موفقیت به اهداف خود دست یافته است.

گفتی است كه كوروش علیه هر ملتی اراده به لشكر كشی می كرد، انصراف او از چنین تصمیی ناممكن بود و كسی نمی توانست او را از انجام این تصمیم باز دارد.

تومروس نام زنی است كه ۵۵۰ سال پیش از میلاد حضرت عیسی ملكه آذربایجان بود. كوروش كه قصد تصرف آذربایجان را داشت با نیرنگ و دسیسه، پسر تومروس را كشت.

تومروس نیز در جنگ با پادشاه پارسیان پس از كشته شدن كوروش در میدان جنگ جسدش را توسط سگی كه بر روی جنازه اش پارس می كرد یافته و سر او را در ظرفی پر از خون انسان های بی گناه کشته شده در جنگ، فرو برده و گفت: " ای خونریز تاریخ! بنوش تا سیراب شوی."

به روایت تاریخ، تومروس را در گورستانی كه در سمت شرقی گوی مچید تبریز قرار دارد دفن نمودندو نام شهر تبریز به پاس این ملكه شجاع از تومریس ( تیمریس ، تیبریز ، تبریز ) گرفته شده است.

حمله به ماساژت‌ها (آذربایجان) زمانی صورت گرفت كه فرمانروای ماساژتها (آذربایجانیها) فوت كرده بود و همسر او كه زنی به نام مومی ریس (تومریس) بود بر آنها حكومت می كرد.

به روایت هرودوت كوروش فرستاده ای را نزد این زن فرستاد و از او خواستگاری كرد، تومروس می دانست كه كوروش از او خواستگاری نكرده است، بلكه می خواهد سرزمین آذربایجان را تصاحب كند و بر این اساس به كوروش پاسخ منفی داد. وقتی درخواست كوروش توسط تومروس پذیرفته نشد، علیه ماساژت‌ها لشكر كشی كرد.

تومروس برای كوروش پیغام فرستاد كه به سرزمین خود باز گردد و فكر حمله به سرزمین آنها را از سر خود بیرون كند.

كوروش پس از مذاكره با صاحب منصبان به این نتیجه رسید كه در سرزمین ماساژت‌ها یعنی سرزمین تومروس با آنان روبه رو شود.

در جنگی كه صورت گرفت پسر تومروس اسیر شد و تومرس از كوروش درخواست كرد كه پسرش را آزاد كند ولی کوروش او را کشت و تومرس همه ی نیروهای جنگجوی آذربایجانی را گرد آورد و به مقابله با كوروش فرستاد.

مانند این كشتار تاكنون در میان بربرها(غیریونانی) سابقه نداشته است.

جریان این كشتار به این صورت بود كه نخست طرفین از دور با كمان به سوی یكدیگر به نبرد پرداختند و كاملا به یكدیگر نزدیك شدند. با این كه طرفین زمان درازی با یكدیگر جنگیدند، هیچ كدام از طرفین فرار اختیار نكردند، در پایان این جنگ ماساژت (آذربایجانی)ها پیروز شدند.

حین این جنگ كوروش نیز كشته شد؛ پیش از آن بیست و نه سال پادشاه بود.

تومروس مشكی را پر ازخون كرد و از میان اجساد كشته شدگان پارسی، جسد كوروش را توسط سگی كه بروی جنازه اش پرسه كنان پارس میكرد، یافت و سر او را در این مشك فرو برد و با لحنی سرزنش آمیز چنین گفت: ای خون خوار تاریخ تو که با عمری خونخواری سیر نشده ای اکنون انقدر خون بنوش تا سیراب شوی . تو پسر مرا از من گرفتی، از من كه هنوز زنده ام و بر تو پیروز شدم، من دستور دادم كه تو را با خون سیراب كنند.

مرگ كوروش را طبق مدركی كه در دست است، در سال ۵۲۹ پیش از میلاد مسیح ذكر كرده اند. تلاش و هوشیاری و مقاومت كوروش در طی حكومت سی ساله اش شالوده حكومتی را پی ریخت كه ایران در زمان خود یكی از بزرگترین مهدهای تمدن جهان باستان شد . روایاتی كه در مورد شخصیت، سیاست، جنایت، جهانگردی، لشكركشی و فساد و ظلم كوروش با ملل مغلوب و مطیع نقل شده است، او را به صورت چهره ای افسانه ای در تاریخ جهان باستان ثبت كرده است . لذا فقط در زمان رژیم پهلوی (رضا شاه و محمدرضا شاه ) حكومت ظالمانه هخامنشی، مقدس و مورد احترام خاص بود. نظری كوتاه به كتب، نشریات، فرم اسكناسها، اماكن و تغییر تاریخ از اسلامی به شاهنشاهی و... دوره پهلوی صحت مطلب فوق را میرساند.

تابلوهای مختلفی بر اساس روایت هرودوتز (Herodotus) تاریخ نویس مشهور یونانی، از تاریخ كهن آذربایجان در جنگ بین تومروس آنا ملكه آذربایجانیها با كوروش شاه هخامنشیان تهیه شده است. این جنگ ۵۲۹ سال قبل از میلاد عیسی مسیح (۱۱۵۰ سال قبل از هجرت پیامبر به مدینه) در حوالی رود آراز (ارس) روی داده است. تابلو نقاشی بزرگی در این باره توسط "پیتر پال روبنز" (peter Paul Rubens) نقاش فنلاندی كشیده شده است و در موزه بوستون آمریكا نگهداری می شود. سایر تابلوها نیز توسط دیگر نقاشان مطرح دنیا همچون الكساندر "زیك"، "ماتیا پیئر اتی"، "ویكتور وولفئوت"، "آندره دلكاستاگنو"، "پتروس پاولوس روبنز" و... كشیده شده اند كه در موزه های مختلف دنیا نگهداری می گردند.