"در کشورهای زیادی بودم. جاهای بیشتری دیدم. اما ویژگی اصلی که آذربایجان را از سایر کشورها متمایز می‌کند، بدون شک حس آشنایی است".

بخش فارسی Axar.az، با خانم فریبا وفی، نویسنده معروف آذربایجان جنوبی مصاحبه خصوصی تهیه کرده است که تقدیم خوانندگان عزیز می‌کنیم.

ابتدا باید بگوییم که دیدار با فریبا وفی، یکی از نام‌های معروف آذربایجان جنوبی و به اشتراک گذاشتن افکار وی به زبان مادری‌مان، احساس خوشحالی بی‌نظیری است. خوش آمدید به وطن! آیا این اولین سفر شما به باکوست یا قبلاً هم اینجا حضور دشته‌ید؟

مرسی، بسیار سپاسگزارم. این چهارمین سفر من به باکو می باشد. آخرین بار تقریباً ۱۰ سال پیش اینجا آمده بودم. از آن زمان شهر خیلی تغییر کرده و خیلی مدرن‌تر شده است. حتی تا جایی که می‌دانم، آذربایجان در حال حاضر نقش رهبری در حل مسائل مربوط به تغییرات اقلیمی ایفا می‌کند و میزبان پروژه‌های بین‌المللی مانند COP29 است. باکو به قدری سریع پیشرفت کرده که به یکی از شهرهای اروپایی شبیه شده است.

شما در حال حاضر در آلمان زندگی می‌کنید. در بسیاری از کشورها حضور داشته‌ید. برای شما اهمیت و معنای آذربایجان چیست؟

از اینکه در آذربایجان هستم، بسیار خوشحالم. اگرچه در کشورهای زیادی حضور داشتم، ویژگی اصلی که آذربایجان را از دیگران متمایز می‌کند، بدون شک حس آشنا بودن است. همان‌طور که می‌دانید، در ایران مردم آذربایجان حق تحصیل به زبان مادری را ندارند و زبان فارسی نقش اصلی را ایفا می‌کند. بنابراین، صحبت کردن با زبان خود در اینجا برای من بسیار خوشایند است. همچنین علاقه و محبت جوانان به کتابهای من در نمایشگاه کتاب بسیار مرا خوشحال کرد.

در یکی از مصاحبه‌ها گفته‌اید که به زبان آذربایجانی فکر می‌کنید و به زبان فارسی می‌نویسید. در سایر مصاحبه‌ها نیز شاهد حساسیت شما به موضوع زبان بوده‌ایم. دیروز در دیدار با خوانندگان در نمایشگاه بین‌المللی کتاب نیز این موضوع را ذکر کردید...

می‌دانید، زبان موضوعی بسیار حساس است. هر شخصی زبانش برایش عزیز است اما برای نویسنده، مسأله زبان عمیق‌تر و مهم‌تر است. برای بسیاری از نویسندگان، زبان ابزاری برای نوشتن است اما به نظر من، زبان ابزار نیست؛ زبان دنیای نویسنده است. از طریق آن کلمات، زندگی پیدا می‌کنند. همان‌طور که قبلاً اشاره کردم، چون به زبان مادری فکر می‌کنم و صدای درونی‌ام به زبان مادری‌ام است، زبان آذربایجانی برای من بیشتر از هر زبان دیگری عزیزتر می باشد.

با توجه به مشکلات مربوط به زنان در ایران، فعالیت زنان در ادبیات را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

در دوره‌های بعد از انقلاب، هم در ادبیات ایران و هم در ادبیات آذربایجان جنوبی تعداد نویسندگان زن بسیار زیاد بود. حتی دوره‌ای بود که تعداد نویسندگان زن از نویسندگان مرد بیشتر بود. کتاب‌های من اکنون در ایران و کشورهای دیگر منتشر می‌شود. اما متأسفانه به دلیل مسأله زبان، تعداد مخاطبان آثار نوشته شده به زبان آذربایجانی کمتر است. بسیاری از هم‌وطنان جنوبی ما با گرافیک مدرن آذربایجان آشنا نیستند. به همین دلیل، نوشته‌های فارسی طرفداران بسیاری دارند.

به نظر شما، در ادبیات معاصر و کلاسیک ایران زنان چه جایگاهی دارند؟

فکر نمی‌کنم که بتوان زنان را به یک جای خاص محدود کرد یا اینکه نیازی به این کار باشد. دنیای زنانه خود به خود پیچیده و متناقض است. من معمولاً آنچه را که زندگی می‌کنم و می‌بینم، می‌نویسم. با توجه به تجربیاتی که از زندگی در جامعه‌ای دارم که زنان برای به دست آوردن حتی کوچک‌ترین حقوق خود مبارزه می‌کنند، می‌توانم بگویم اگر بخواهم جایگاه زن را با یک کلمه بیان کنم، احتمالاً آن کلمه "مبارزه" خواهد بود.

در کتاب‌هایتان قهرمانان شما معمولاً زنانی هستند که از حقیقت‌ها و زندگی‌های واقعی برمی‌خیزند. احساسات، دردها و شادی‌های آنها به دور از ریا، بازتاب واقعی زندگی زنان است. چه احساسی دارد که صدای بخشی از جامعه باشید که به اندازه‌ای ظریف به نظر می‌رسد اما قوی است؟

هرچند زنان ظریف هستند، اما موجودات قوی‌ای هستند. قبلاً در ادبیات، بیشتر دو نوع تصویر از زنان ایجاد می‌شد: یا فرشته‌ای فداکار و مقدس یا برعکس کاراکتر تاریک و شیطانی. یکی از دلایل اصلی که من به فعالیت‌های خلاقانه به عنوان یک زن پرداخته‌ام این است که هیچ مردی نمی‌تواند دنیای پیچیده زنانه و احساسات یک زن را به اندازه خودش درک و توصیف کند.

در یکی از مصاحبه‌ها گفتید که روشنفکران و نویسندگان در جامعه تأثیرگذار نیستند. اما در بسیاری از کشورها وضعیت برعکس است. آیا این وضعیت در ایران چنین است یا در تمام جهان؟

بله، می‌دانم به کدام مصاحبه اشاره می‌کنید. در واقع، عنوان مقاله کمی متفاوت برداشت شده است. آنجا اشاره کرده بودم که به دلیل وضعیت اقتصادی موجود در ایران کاهش شدیدی در تعداد نشر کتاب‌ها مشاهده می‌شود. طبیعتاً این مسأله بر دسترسی کتاب‌ها به مخاطبان تأثیر می‌گذارد. بنابراین، فرصت تأثیرگذاری کتاب‌ها و به‌طور غیرمستقیم روشنفکران بر مردم کاهش می‌یابد.

نظرتان درباره ادبیات شمال چیست؟ آیا نام‌های شناخته‌شده‌ای را می‌شناسید؟

با چند نمونه از ادبیات شمال به زبان فارسی آشنا شده‌ام. این کتاب‌ها به زبان فارسی ترجمه شده‌اند و به نظرم این مسأله به استعداد مترجم نیز بستگی دارد. اما با این حال، اکنون که به یاد نمی‌آورم، می‌توانم بگویم که چند مقاله، به‌ویژه کتاب‌های مربوط به داستان‌ها را دوست داشته‌ام.

درباره برنامه‌های آینده و فعالیت‌های خلاقانه‌تان چه می‌خواهید بگویید؟

برنامه دارم که به نوشتن ادامه دهم. در آینده نزدیک، کتاب جدیدم منتشر خواهد شد. این کتاب به زبان آلمانی منتشر می‌شود و احتمالاً به زبان فارسی نیز به مخاطبان ارائه خواهد شد.

درباره پیروزی قره‌باغ چه نظری دارید؟ آیا این پیروزی بزرگ شما را خوشحال می‌کند؟

راستش من در مورد مناقشه قره‌باغ اطلاعات زیادی نداشتم. اما پس از آمدن به اینجا تازه درباره‌اش مطلع شدم. حتی وقتی سوار ماشین بودیم، داستان‌هایی در این باره می‌شنیدم. در ایران اطلاعات زیادی درباره قره‌باغ نداریم. بعد از آمدن به اینجا نسبتاً بیشتر در جریان وقایع قرار می‌گیرم. در مورد جنگ‌ها در قره‌باغ، شهیدان حتی یادبود "آنا هارایی" و آنچه در خوجالی اتفاق افتاده آشنا شدم. دوست دارم مدت بیشتری در باکو بمانم و بیشتر با آن آشنا شوم.