علی‌اکبر ولایتی، مشاور رهبر ایران، بار دیگر با مطرح کردن ادعاهای قدیمی درباره دالان زنگزور، این مسئله را به بحث روز بازگردانده است. او مدعی است که این دالان باعث نفوذ ناتو به قفقاز جنوبی، منطقه خزر و آسیای مرکزی خواهد شد و در نتیجه، ایران و روسیه را در جنوب منطقه به محاصره درمی‌آورد.

ولایتی این پروژه را به‌عنوان بخشی از رقابت‌های ژئوپولیتیکی معرفی کرده و تاکید کرده که این دالان تهدیدی برای روسیه نیز هست. این سخنان بیشتر با هدف هماهنگ‌سازی مواضع با مسکو و جلب حمایت روسیه مطرح می‌شود. او با تاکید بر «تهدید ناتو» و مناطق استراتژیک روسیه، سعی دارد ایران را در کنار روسیه در این نبرد منطقه‌ای معرفی کند.

یکی دیگر از ادعاهای ولایتی که جای تردید دارد، این است که ایران با برگزاری رزمایش نظامی در مرز با جمهوری آذربایجان جلوی افتتاح دالان را گرفته است. در حالی که واقعیت چنین نیست:

علت اصلی عدم گشایش دالان زنگزور، نه حضور نظامی ایران، بلکه تقابل توازن قدرت‌ها در منطقه بوده؛

باکو، آنکارا و مسکو موضع مشترکی درباره دالان داشتند، اما ایروان با حمایت شرکای غربی، به‌ویژه دولت بایدن، مقاومت می‌کرد؛

روسیه به دلیل جنگ اوکراین توان مداخله جدی در روند را نداشت؛

باکو و آنکارا پیشنهادهای جایگزین غرب را نیز بررسی می‌کردند؛

در این روند، ایران عملاً در حاشیه قرار گرفت و تنها نقشی که توانست ایفا کند، تبدیل شدن به «در» جایگزین برای ارمنستان بود. هم‌زمان، با فرانسه و دیگر بازیگران غربی که مخالف این دالان هستند، همکاری کرد.

تهران حتی در آن زمان نیز همین ادعاها – مانند تهدید ناتو و «دالان توران» – را برای اثرگذاری بر موضع مسکو مطرح می‌کرد.

اما اکنون چه چیزی تغییر کرده؟

مذاکرات میان باکو، آنکارا و ایروان بر سر گشایش مسیرهای منطقه‌ای به جریان افتاده، و نقش مستقیم مسکو کمرنگ‌تر شده است؛ از این رو، ایران تلاش می‌کند روسیه را به جبهه خود بازگرداند – به‌ویژه در سایه بازگشت احتمالی ترامپ به قدرت و پیشنهادهای او به پوتین؛

همچنین، پس از جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل، اعتماد به قدرت ایران در منطقه کاهش یافته، به‌خصوص در ایروان که ایران را در گذشته به‌عنوان یک «در جایگزین» می‌دید؛

در نتیجه، ایران با خطر از دست دادن ارمنستان به‌عنوان تنها ابزار نفوذ در این روند مواجه است. تأکید ولایتی بر «خط قرمز» و اینکه «ما مانع دالان شدیم»، پیامی به ایروان است.

در نهایت: تهران تلاش دارد مواضع خود را با روسیه همسو کند تا جایگاهش را حفظ کند. هرچند هم‌سویی ایران و روسیه در شرایط فعلی (به‌ویژه با دخالت احتمالی آمریکا) ممکن است به نفع مسکو باشد، اما در بلندمدت برای منطقه خطرناک است.

سخنان ولایتی درباره پایان دوران «سیاست منفعلانه و نظاره‌گر» نیز می‌تواند به‌عنوان هشدار به منطقه، به‌ویژه باکو، تفسیر شود.