تهدیدهای اخیر ایران علیه آذربایجان و ترکیه در راستای شکست‌های این کشور در سوریه و ناکامی‌های استراتژی‌اش در خاورمیانه ارزیابی می‌شود. برگزاری این مراسم در اردبیل و استفاده از شعار “نوادگان شاه اسماعیل ختایی” نشان‌دهنده سیاست مذهبی‌محور ایران است که اهداف متعددی را دنبال می‌کند.

۱. پاسخ به ترکیه از طریق آذربایجان- ایران با هدف قرار دادن آذربایجان، متحد ترکیه، تلاش می‌کند به تقویت نفوذ ترکیه در سوریه پس از سقوط اسد واکنش نشان دهد. این اقدام، پیام غیرمستقیمی به ترکیه است مبنی بر اینکه “در سوریه به مواضع من توجه کن”، و در صورت بی‌توجهی، توانایی خود در ایجاد تنش را نشان می‌دهد. تهدیدی مانند “نوادگان شاه اسماعیل در باکو پرچم خواهند افراشت” نیز در همین راستاست.

۲. ایجاد افکار منفی علیه باکو در جنوب آذربایجان- تهران تلاش دارد در افکار عمومی آذربایجان جنوبی، ذهنیتی منفی نسبت به باکو ایجاد کند. این نگرانی ناشی از آینده‌ای است که ایران پس از فروپاشی “محور مقاومت” در خاورمیانه با آن روبروست. در چنین شرایطی، دو سناریو قابل پیش‌بینی است: مثبت: تغییر رژیم در ایران و منفی:احتمال تجزیه کشور

هر دو سناریو به مطالبات اقوام ایران برای آزادی یا حداقل حقوق فرهنگی‌شان مشروعیت بیشتری می‌بخشد. در این میان، باکو و آنکارا مقصد طبیعی این مطالبات خواهند بود. ایران در تلاش است با استفاده از کارت مذهب و گسترش تبلیغات، از این تحولات جلوگیری کند. به همین دلیل، گروه‌هایی که برای مخاطبان آذربایجانی طراحی شده‌اند، کمپینی علیه ترکیه را آغاز کرده‌اند.

۳. منحرف کردن توجهات از شکست‌ها- ایران همچنین تلاش دارد توجهات داخلی و منطقه‌ای را از شکست‌های خود به سمت “دشمنان جدید” متمرکز کند. با وجود اینکه ترکیه دشمن اصلی محسوب می‌شود، تهران نمی‌تواند آشکارا به نقش آن در سقوط اسد اشاره کند. به همین دلیل، از طریق حملات غیرمستقیم علیه آذربایجان پیام خود را منتقل می‌کند. در عین حال، تهران تلاش می‌کند در مواجهه با اسرائیل، جبهه‌ای متفاوت در آذربایجان ایجاد کند. انتخاب آذربایجان به‌عنوان “جبهه”، معمولاً از سوی شاخه سپاه پاسداران انجام می‌شود.

واکنش تهران پس از احضار سفیر ایران در باکو- پس از احضار سفیر ایران به وزارت خارجه آذربایجان، تهران استراتژی رسانه‌ای خود را تغییر داد. معاون وزیر امور خارجه ایران و رئیس بخش اوراسیا، مجتبی دمیرچلو، اعلام کرد که تهدیدهای مطرح‌شده در اردبیل موضع رسمی تهران نیست. خبرگزاری رسمی ایران (ایرنا) نیز گزارش داد که این تهدیدها توسط یک فرد غیررسمی و بدون برنامه‌ریزی قبلی بیان شده است.

با این حال، فردی که “غیررسمی” معرفی می‌شود، رئیس شاخه اردبیل از سازمان “انصارالمهدی”، یکی از نهادهای رسمی سپاه پاسداران است. او این تهدیدات را در حضور مقامات رسمی ایران از جمله عاملی بیان کرده است. اگر ایران واقعاً می‌خواهد نشان دهد که این مواضع رسمی نیست، باید این شخص را از مقام خود برکنار کند.