با آغاز موج گرما، دوباره بحران کسری برق در ایران اوج گرفته و به رغم وعده‌های مقامات جمهوری اسلامی، قطعی برق کماکان همه حوزه‌ها، خصوصا بخش صنایع را درگیر خود کرده است.

به گزارش Axar.az، سایت خبری دویچه وله گزارشی را از دالغا خاتین‌اوغلو، کارشناس کارشناس حوزه نفت و انرژی ساکن جمهوری آذربایجان، با این موضوع منتشر کرده است. متن گزارش به شرح زیر می باشد:

بنا بر گزارش‌های متعدد داخلی و اظهارات برخی نمایندگان مجلس، جمهوری اسلامی حتی هفته گذشته دو روز را به خاطر کسری برق تعطیل سراسری اعلام کرد تا مصرف داخلی برق کاهش یابد.

چنین اقدام عجیبی برای جبران کسری برق، نه تنها بر صنایع، خدمات و کسب و کارها ضربه سنگینی وارد می‌کند، بلکه اصولا بر اساس آمارهای وزارت نیرو، مصرف برق ادارات در تابستان تنها دو هزار مگاوات است؛ در حالی که کسری برق کشور در این فصل بیش از ۱۲ هزار مگاوات است. آمارهای غیررسمی حتی این رقم را ۱۴ هزار مگاوات عنوان کرده‌اند.

از طرف دیگر، ادامه صادرات برق و عدم تمایل دولت به افزایش واردات برق در تابستان نیز موضوع در خور توجهی است. وضعیت مشابهی نیز در حوزه گاز وجود دارد و در حالی که ایران با کسری شدید گاز مواجه شده، صادرات کشور در سال گذشته رشد داشته است.

آمارهای سه‌ماهه ابتدایی امسال نیز نشان می‌دهد که صادرات برق ایران نسبت به فصل بهار سال گذشته تقریبا دو برابر شده است. هنوز وزارت نیرو گزارش وضعیت صادرات برق تابستان را منتشر نکرده است.

علت کسری برق ایران

مهم‌ترین علت کسری برق ایران در این نکته است که طی سال‌های گذشته تنها نیمی از اهداف رشد تولید برق محقق شده است. آخرین گزارش وزارت نیرو نشان می‌دهد، در بهار امسال تنها پنج درصد از اهداف رشد تولید برق سال ۱۴۰۲ تحقق یافته است.

برای سال جاری راه‌اندازی ۶۱۰۰ مگاوات نیروگاه جدید برنامه‌ریزی شده بود، اما در بهار امسال تنها ۳۲۰ مگاوات آن راه‌اندازی شده است.

از سوی دیگر، به خاطر ضعیف بودن تکنولوژی بومی هیچ کدام از نیروگاه‌های تازه افتتاح‌شده در بهار امسال راندمان بالای ۳۰ درصد ندارند.

این در حالی است که نیروگاه‌های مدرن جهان، از جمله نیروگاه‌های چرخه ترکیبی، راندمانی حدود ۴۵ تا ۵۵ درصد دارند و با نصب تجهیزاتی مانند تامین آب گرم منازل، حتی این راندمان به ۶۰ درصد نیز می‌رسد.

یعنی دولت طی چند سال گذشته نه تنها نتوانسته نیروگاه‌های جدید کافی راه‌اندازی کند، بلکه نیروگاه‌هایی که راه‌اندازی شده نیز راندمان بسیار نازلی دارند.

دولت برای سال جاری راه‌اندازی ۲۶۳۰ مگاوات نیروگاه چرخه ترکیبی هدف‌گذاری کرده، اما در بهار حتی یک مگاوات آن اجرایی نشده است.

از طرف دیگر، بنابر آمارهای رسمی وزارت نیرو و مرکز پژوهش‌های مجلس، ۱۳ درصد از برق تولیدی ایران بدون اینکه به دست هیچ مصرف‌کننده‌ای برسد، در شبکه فرسوده و کهنه انتقال و توزیع تلف می‌شود.

میزان تلفات برق ایران در شبکه انتقال و توزیع، پنج برابر مصرف برق ادارات ایران است؛ اما جمهوری اسلامی طی سال‌های گذشته اهتمامی به نوسازی شبکه انتقال و توزیع نکرده و کماکان حدود ۱۰ هزار مگاوات برق تولیدی کشور در همین بخش تلف می‌شود.

ایران همچنین با خشکسالی و افت تولید برق از سدهای آبی کشور مواجه است. برای نمونه، اگرچه تولید برق از نیروگاه‌های آبی کشور در بهار امسال نسبت به بهار پارسال دو برابر شده، اما باز هم این رقم نصف تولید برق آبی کشور در بهار سال ۱۳۹۷ است.

ایران در بهار امسال ۷.۵ تراوات ساعت تولید برق آبی داشت که سهمی ۷ درصدی در تولید برق کشور داشته، اما این رقم در پنج سال گذشته حدود ۱۳ درصد بود.

نکته دیگر عدم توجه ایران به تولید برق خورشیدی و بادی است؛ به‌طوری که سهم نیروگاه‌های تجدیدپذیر از تولید برق ایران حدود نیم درصد است.

وزارت نیرو برای سال جاری راه‌اندازی ۱۳۵۰ مگاوات نیروگاه خورشیدی و بادی را هدف‌گذاری کرده، اما در بهار امسال تنها ۲۱ مگاوات آن محقق شده که معادل ۱.۵ درصد از اهداف کل سال ۱۴۰۲ است.

ایران با ۳۰۰ روز آفتابی در سال، بهشتی برای تولید برق خورشیدی است، اما جمهوری اسلامی توجهی به این موضوع نداشته و حتی با آن همه تحریم و گلاویز شدن با جامعه جهانی، سهم برق هسته‌ای در تولید برق کشور به یک درصد نیز نمی‌رسد.

چرایی ادامه صادرات برق به رغم کسری

آمارهای شرکت بی‌پی نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی به رغم کسری گاز و افت ۳ درصدی مصرف آن در سال گذشته، صادرات گاز خود را افزایش داده و برای جبران کسری گاز، مصرف سوخت‌های بسیار آلاینده مازوت و گازوئیل در صنایع و نیروگاه‌های برقی را به شدت افزایش داده است؛ به‌طوری که سال گذشته مصرف محصولات نفتی ایران بیش از ۱۰ درصد جهش داشت.

وضعیت مشابهی در حوزه برق هم حکم‌فرماست و چنانچه اشاره شد، ایران در بهار امسال صادرات برق را تقریبا دو برابر کرده و به ۵ تراوات ساعت رسانده است.

علت در این نکته است که درآمد دولت از صادرات برق و گاز بسیار بیشتر از فروش داخلی آن است.

دولت ابراهیم رئیسی طی دو سال گذشته جزئیات درآمدهای صادرات برق و گاز را از متن قانون بودجه خارج کرده، اما قانون بودجه سال ۱۴۰۰ که حاوی این جزئیات بود نشان می‌دهد، در حالی که دولت تنها ۳ درصد برق تولیدی و ۷ درصد گاز تولیدی را صادر کرده بود، اما درآمد دولت از این محل، از کل درآمد حاصل از فروش داخلی برق و گاز کشور بیشتر بود.

علت امر، تفاوت بسیار زیاد قیمت برق و گاز در داخل و خارج از کشور به خاطر سقوط ارزش ریال است.

کسری برق و گاز کشور به حدی بالا است که حتی واردات آن نیز جبران این کسری را نخواهد کرد. برای نمونه، چنانچه اشاره شد، کسری برق ایران در تابستان حدود ۱۲ تا ۱۴ هزار مگاوات است. ایران از ترکمنستان، آذربایجان و ارمنستان واردات برق دارد. اگر این سه کشور حتی به فرض محال، نیمی از کل تولید برق خود را تحویل ایران دهند، باز هم کسری برق ایران جبران نخواهد شد.

در مورد گاز نیز چنین است. ایران در زمستان با کسری روزانه ۲۷۰ میلیون متر مکعبی گاز مواجه است؛ رقمی که معادل کل مصرف گاز ترکیه در این فصل و دو برابر متوسط مصرف گاز ترکیه در طول سال است.

چنین حجم عظیمی از کسری برق و گاز با واردات قابل حل نیست و تنها رشد تولید داخلی برق، بهبود راندمان نیروگاه‌ها و نوسازی شبکه فرسوده انتقال و توزیع می‌تواند مشکل را حل کند.

نویسنده: دالغا خاتین‌اوغلو