در اینکه ایران کشوری یکدست ازنظر قومی-زبانی نیست نمی‌توان شک کرد.

به قول پدر علم روابط عمومی ایران، دکتر حمید نطقی، فرهنگ ایران با توجه به تاریخ تکامل و شرایطش یک فرهنگ مرکب محسوب می‌شود. ایران کشوری کثیرالمله است که این کثرت می‌بایستی در چگونگی اداره‌ی آن نیز خود را بنمایاند. به عبارتی اگر دولتمردان آن، حاکمیت خود را بر پایه‌ی عناصر مشترک قومی-ملی قرار ندهند، حکومت کردن برای آنان مشکل می‌شود. حاکمیت در مورد ملت بسیط، خود بسیط خواهد بود و حاکمیت برای ملت متکثر یک دولت مرکب می‌طلبد.

نتیجه‌ی فرآیند یکدست‌سازی در ایران، بروز بحران هویت در مورد ملل غیر فارس بوده است. ابزاری که برای آغاز و پیشبرد این فرآیند مورداستفاده قرار گرفت قرائتی از ناسیونالیسم بود که می‌تواند تحت عنوان ناسیونالیسم باستان‌گرای آریا محور خوانده شود. بحران هویت قومی_ملی برای مردمان غیر فارس زبان از نتایج غیرقابل‌انکار این شکل از ناسیونالیسم محسوب می‌شود. شاید بتوان اصلی‌ترین نتیجه‌ی یک چنین بحران هویتی را در خدشه بر غرور ملی جست و یافت.

اگر بتوان غرور ملی را به‌عنوان احساس غرور و حس احترامی که یک شخص نسبت به ملت خود دارد یا احساس غرور یا عزت‌نفسی که یک شخص درنتیجه‌ی هویت ملی خود کسب می‌کند، تعریف کرد، درواقع بحران هویت ملی با سرافکندگی ملی مترادف خواهد شد. اصولاً نمی‌توان و منطقی نیست که ویژگی‌های هویتی بخشی از جمعیت را در رابطه با ماهیت محلی و قومیتی‌شان تحقیر و طرد نمود و از جانبی دیگر انتظار داشت آنان خود را نسبت به موضوعات منتسب به علایق کلان کشوری متعلق فرض کرده و از این تعلق احساس سربلندی کنند.

به جرات می‌توان گفت که قیام خردادماه سال ۸۵، بزرگ‌ترین گام جامعه‌ی آذربایجان به‌سوی هویت خواهی و ملت شوندگی بود. گسترش حس هویت آذربایجانی در مقیاسی بزرگ استارت خورد و می‌توان گفت یک "نه" بزرگ به توتالیتاریسم برای آینده سیاسی ایران بود. قیام خرداد ۸۵ ملت آذربایجان نقطه‌ی عطفی در حرکت و پیشرفت مسئله‌ی هویتی ملل غیر فارس ایران بود. به‌عنوان‌مثال تأثیر قیام خرداد ۸۵ در جو بازی‌های تیم فوتبال تراختور را می‌توان گفت.

در سال ۱۳۸۰ در اولین دوره‌ی لیگ برتر فوتبال ایران، تیم تراختور آذربایجان از محبوبیت اندکی در جامعه آذربایجانی برخوردار بود و جو استادیوم در بازی‌های این تیم کاملاً فوتبالی بود. ۲ سال بعد از قیام خرداد ۸۵، تیم تراختور آذربایجان دوباره به لیگ برتر فوتبال صعود کرد و تریبونی برای فریاد حق‌طلبی ملت آذربایجان شد. تغییری در مقیاس بزرگ و تأثیری شگرف در تفکر ملت آذربایجان حاصل‌شده بود. عکس‌العمل در سطح توده‌ای نشان از یک تبعیض و تحقیر ریشه‌دار در همه‌ی لایه‌های زیرین اجتماعی، سیاسی و اقتصادی نظم حاکم علیه آن توده بود.