روز ۲۶ آذر ۱۳۲۵ شمسی، سالروز تکرار یکی از زشت‌ترین، پست‌ترین، ضد علمی‌ترین و شاید ضد انسانی ترین اقدام تاریخ بشر یعنی "کتابسوزی" است.

در این روز (۲۶ آذر سال ۱۳۲۵) در سراسر شهرهای آزربایجان پس از شکست حکومت روشنفکران و روشنگران در آزربایجان، مراسمات متعدد و شنیع کتاب‌سوزی توسط حکومت وقت ایران، علیه زبان تورکی و در واقع زبان ملی ایران و زبان اکثریت ایرانیان صورت گرفت.

در روند کتابسوزی که از روز ۲۶ آذر آغاز شد و تا هفته‌ها ادامه داشت، ده‌ها هزار جلد کتاب چاپ شده به زبان ترکی در میادین اصلی شهر و یا در حیاط مدارس به روی هم انباشته شد و زیر سرنیزه و اجبار نظامیان به آتش کشیده شد. تأسف‌بارتر اینکه؛ با استفاده از خفقان و رسانه ملی یکطرفه موجود در ید اختیار حکومت مرکزی تهران، این جنایت فرهنگی را وارونه جلوه داده و بعه عنوان سوزاندن کتابهای فارسی توسط حکومت ملی آذربایجان به ریاست سیدجعفر پیشه‌وری تبلیغ و ترویج کردند! در حالی که حتی در دوران کوتاه یکساله حاکمیت ملی در آذربایجان، زبان فارسی در مدارس و مراکز آموزشی حذف و یا مورد محدودیت قرار نگرفت و همراه با زبان ترکی آذربایجانی به عنوان دومین زبان رسمی دولت محلی و اولین زبان واسط کشوری همچنان تدریس می‌شد.

همان‌هایی که اقدام به آتش زدن کتاب‌ها از روز ۲۶ آذر کردند، از چند روز قبل آن نیز اقدام به آتش زدن انسان‌ها کرده بودند. آنها کوشیدند تا با نسل‌کشی فیزیکی و فرهنگی در آزربایجان که به شهادت ده‌ها هزار انسان و سوختن ده‌ها هزار کتاب منجر شد، زبان و فرهنگ ملی آزربایجان را نابود کنند

۲۶ آذر، سالروز جنایت سوزاندن کتاب‌های ترکی در آزربایجان در سال ۱۳۲۵ است، جنایتی که هیچ‌گاه از حافظه ترک‌های آزربایجانی و وجدانهای پاک بشری پاک نخواهد شد.

ژورنالیست و فعال مستقل حرکت ملی آذربایجان جنوبی به‌نام حبیب ساسانیان (یاکاموز) در این مورد شعری را سروده است که به دو صورت نوشتاری و اجرای تلویزیونی تقدیم شما عزیزان می کنیم:

«یاندیریلان کیتابلار»

عربی - موْنقولو، قینایان فارسلار

موْنقولون اۆزۆنۆ، آغ ائیله دیلر

اوْلمایان علمینی، ماسوْن اَلیله

شیشیردیب بیر یئکَه، داغ ائیله دیلر!

***

تیسفون دانشگاهین، جندی شاپورو

خیالدا قوردولار، یاندیرتدیردیلار

مظلوم گؤستردیلر، دونیایادا فارسی

یالاندان بیر یئنی تاریخ قوردولار!

***

هر کیمسه سوْروشدو، "بو اوْلان دگیل"

خایین آدلاندیریب، ساتقین دئدیلر

«ایران وای» دییه رَک، گئجه-گۆندۆزۆ

آزربایجان حاققین، آیدین یئدیلر!

***

توَحّش ایشلَری، موْدئرن عصریده

قیناییب اؤزلَری، وحشی اوْلدولار

گؤزلَری گؤتۆره بیلمه دی بیزی

اؤزلَری تبریزده، قاتل اوْلدولار.

***

اوْتوزمین، آزاده فداییلَری

اؤزگۆرلۆک جۆرمۆنه، بۆتۆن قیردیلار

ایکی گۆن اؤتمه میش بو جنایت دن

ییغیب تۆرک کیتابین، توْنقال قوردولار!

***

دۆنیا گؤزلَرینی، یومدو بو ایشه!

آذردَه، تورکلره، تلَه قوردولار

تۆرکجه کیتابلارا، اوْردو گۆجۆنه

آزادلیق آدیندان، بیر اوْد ووردولار!

***

اوْلسایدی بو خالْقین باش بیلَن لَری

سوْی قیریم اوْلماغین، دۆنیا بیلردی

میللت لَر شوراسی ،یالاندی -یالان

لاهه دیوانیندا، حاققین دیلَردی.

***

گؤرۆنۆر اؤزگَه دَن، عدالت اومماق

یانلیش دۆشۆنجه دی، یالان اینامدی

گۆوَنمک گرَکدی اؤز کیملیگینه

یاکاموز بیلیرسن، وطن دۆنیامدی.