شکست کمال قلیچداراوغلو، شکست یک استراتژی برای رسیدن به قدرت سیاسی در ترکیه بود. شکست دادن یک حکومتی که ارزش پول ملی آن در ۱۸ سال گذشته ۱۵ برابر کمتر شده است، کار دشواری نیست اما آیا مردم میتوانند به وعده‌های نجات پول ملی از سوی یک جریان دخیل در سقوط سه هزار برابری ارزش پول ملی در دهه ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ اعتماد کنند؟
از همین امروز ۱۵ ماه مه میتوان آثار خانه‌تکانی نیروهای سنتی سیاسی در ترکیه را دید. این نیروها که در ۲۱ سال فراغ دردآور از قدرت سیاسی به امید معجزه وصال در نتیجه شانس و قضا و قدر، سر پا بودند، زیر آوار شکست دیروز، تا برگزاری دور دوم انتخابات ریاست جمهوری مجبور به حفظ ماسک خود هستند. هر نیرویی از این کارتل که زودتر از مسجل شدن شکست قطعی، دهان به شکوه بگشاید، در فردای آن شکست، میتواند از سوی شرکای خود در کارتل مغلوبان متهم به بدعهدی شود. احتمالا نام کمال قلیچداراوغلو در تاریخ ترکیه بخاطر کمک ناخواسته به توهم زدایی از قشر صاحب امتیاز ترکیه در صد سالگی جمهوریت ثبت خواهد شد. از پی سالها و ماه‌ها ادعا، از پی سالها و ماه‌ها وعده "نصر من الله و فتح القریب" از سوی کمال قلیچداراوغلو و شرکا، دیروز در ساعات نیمه شب، طرفداران برانگیخته این اتحاد در همه کانالهای تلویزیونی ترکیه از شدت شوک ناشی از عدم پیروزی موعود، قادر به حرف زدن نبودند. اگر در انتخابات گذشته رهبران حزب جمهوریخواه خلق در تبریک گفتن به حریف غالب، ناتوان از یافتن جرأت برای بیان بودند، دیروز زبانشان از توضیح علت مغلوبیت برای طرفداران خودشان قاصر بود.
این ائتلاف، کاندید خود را "رئیس جمهوری محترم" می‌نامید و این شو تا دیروز در ساعات شروع شمارش آرای مردم، ادامه داشت. در همان ساعات اولیه منصور یاواش از اعضای ائتلاف، کمال قلیچداراوغلو را "رئیس جمهور سوم آقای کمال قلیچداراوغلو" نامید تا کمی بعد به همراه دیگر رهبران ائتلاف به سکوتی چند ساعته فرو بروند.
شکست ۱۴ ماه می کمال قلیچداراوغلو، شکست یک روش دستیابی به قدرت از طریق توسل به هر وسیله‌ای از جمله کارتل‌سازی با هر نیرویی و از جمله با کمک آشکار نیروهای معتقد به خونخواهی و معتقد به لزوم بی‌مجازات ماندن ترور و تروریست‌ها بود.
راستی چرا ائتلاف ۶+۱ شکل گرفته در مخالفت با اردوغان و حزب تحت رهبری وی، رأی کافی از مردم ترکیه دریافت نکرد.
سرنوشت هر انتخاباتی را، حداقلی از آرا تعیین می‌کند. در دنیای مدرن، نتیجه انتخابات میتواند به شکل‌گیری تصمیم ۱۰، ۵ یا دو درصد از رأی‌دهندگان وابسته باشد. در حالی که همه طرفهای بازی از ابزارهای مشابه هم و همه آنان از نتایج نظرسنجی‌های واحدی استفاده می‌کنند و در دوران حاکمیت سنگین مؤسسات نظر سنجی همه احزاب میتوانند، ساز خود را روی نظرات موافق با نظر رأی دهندگان کوک کنند، بازی میتواند شبیه مسابقه دو تیم عین هم از آب دربیاید. در این وضعیت نظر رأی دهندگانی که آرایشان بر حسب شعارها و واقعیت‌های اقتصادی روز تغییر کند بسیار کم است و همه بازی انتخابات معطوف به جلب این آرای تعیین کننده است. در نتیجه وقتی در این مقاله از "رأی دهندگان" صحبت می‌شود، باید آن بخشی از این جامعه رأی دهنده را در نظر داشت که انتخاب آنها میتواند حسب واقعیات زندگی و شعارهای احزاب و پروسه کارزار انتخاباتی تحت تأثیر قرار گیرد.
ائتلاف ۶+۱ نه حول یک پروژه یا یک مجموعه از پروژه‌های اثباتی برای آینده کشور، بلکه برای نفی اقتدار حاکم شکل گرفته بود. آنچه نتوانست ذهن رأی دهندگان را بخود جلب کند، پاسخ این پرسش ساده بود که در فردای پیروزی این ائتلاف، به غیر از حذف (ولو موقتی) اردوغان و حزب از اقتدار حکومتی، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ همه وعده‌های ائتلاف (بجز لاس زدن آنها با طرفداران خشونت) باب میل همه رأی دهندگان بود. اما چرا این رأی دهندگان به ائتلافی با شعار بهبود زندگی روزمره و بهبود استانداردهای آزادی بیان و دموکراسی رأی ندادند؟ این پرسش یک پاسخ قابل اعتنا دارد: مردم با شعار موافق بودند اما در توانایی ائتلاف برای عملی‌کردن آنها تردید کردند.
رشد اقتصاد، بهبود معیشت و توسعه دموکراسی نیازمند ثبات و امنیت است. ائتلاف بخاطر نیاز مبرمی که به آرای حزب اتحاد خلقها HDP داشت، در موقعیت نامناسبی برای مزربندی با ترور و خشونت بود. رهبر این ائتلاف در مقابل سوالات جدی در مورد توانایی تأمین امنیت و مقابله با الباقی دستجات نظامی پ ک ک، حتی بر زبان آوردن نام بزرگترین تشکیلات ترور دنیا را به صلاح سیاسی خود نمی‌دانست.
توجیه ابداعی کمال قلیچداراوغلو در مصاحبه با کارار تی وی، برای خودداری از نام بردن از پ ک ک بعنوان تروریست:
"ما حزب مؤسس دولت [در این کشور] هستیم. ما از پرینسیپهای دولتی آگاهیم. وزارت دفاع ملی، ریاست کل قوا در سایتهای اینرنتی خود از "سازمان جدایی طلب تروریست" نام می‌برند و نه نام تشکل‌های تروریست. ما به این سنت دولتی احترام می‌گذاریم و از "تشکل جدایی طلب تروریست" نام می‌بریم" (کمال قلیچدار اوغلو در مصاحبه با کارار تی وی) لینک منبع
آنچه در پس این جملات مغلق نهفته است خودداری کمال قلیچداراوغلو از بر زبان آوردن نام "پ ک ک" است. وی نام بردن از پ ک ک را از آن رو به صلاح نمی‌داند که محتاج آرای حزب دمکراتیک خلقها است و آن حزب به نوبه خود، هرگز نتوانسته است منکر روابط آشکار و نهان خودش با پ ک ک بشود. البته این رهبر حزب را نمی‌توان در هیچ دادگاهی محکوم کرد چون با هیچ جریان تروریستی همدلی نکرده و ترور را بطور اصولی و کلی محکوم کرده است. اما وقتی رأی دهندگان زخمی از ترور به پای صندوق رأی می‌روند، نمیتوانند از تنبیه این مدعی رهبری کشور، بخاطر تردید در مرزبندی با مهمترین تهدید تروریستی کشور خودداری کنند.
تصور کنید که کاندیدای رهبری یک کشور غربی مثل فرانسه از سر نیاز که یک حزب رادیکال اسلامگرا، از نام بردن از داعش خودداری کند! اینکه وزرات دفاع فرانسه اسم سازمان تروریستی داعش و هر سازمان دیگر تروریستی را در سایت اینترنتی خود ردیف نمی‌کند، یک چیز است و تکرار همین کار از سوی رهبر حزب نیازمند به آرای حزب اسلامگرای نزدیک به داعش، چیزی دیگر. تنها تفاوت کار کمال قلیچداراوغلو با کاندید فرضی انتخابات فرانسه در این است که عملیات تروریستی داعش در فرانسه عبارت از یک حمله بزرگ مرگبار در نوامبر ۲۰۱۵ با ۳۵۰ زخمی و ۱۳۰ کشته است و خطر وقوع جنایت مشابه از سوی داعش در فرانسه زیاد بزرگ نیست اما آمار کشتار پ ک ک از میان نظامیان و شهروندان غیرنظامی ترکیه سر به چند ده هزار می‌زند و هنوز هم وحشت از ترور پ ک ک و متحدانش در ترکیه، بخشی از واقعیت جامعه ترکیه است.
حکم رأی دهندگان ترکیه در این موضوع به اندازه کافی روشن بود. همه احزاب ملی‌گرا با حساسیت بالا در مورد ترور افزایش یافت و در مقابل حزب سابق HDP با نام جدید "چپ سبز" ۲۵ درصد آرای خود در انتخابات قبلی در ۲۰۱۸ را از دست داد. (۱۱،۷۰ در سال ۲۰۱۸ و ۸،۷۷در انتخابات دیروز)
وعده اصلاحات و سرمایه اعتماد
در تمایل رهبران سیاسی برای پیشرفت کشور نمی‌توان تردید کرد. اما آنچه برای رأی دهندگان مهم است، نه تمایل رهبران سیاسی بلکه توانایی آنان برای رهبری کشور در مسیر درست و انجام اصلاحات است. آنچه در جریان یک کارزار انتخاباتی فک و فراوان است، وعده اجرای اصلاحات است. اما هر وعده‌ای رأی‌آور نیست. وعده در ترکیب با سرمایه اعتماد به وعده دهنده سنجیده می‌شود. از این نظر حزب جمهوریخواه خلق و شخص کمال قلیچداراوغلو، سابقه اطمینان بخشی ندارند و در نتیجه وعده‌های گاه اغراق آمیز این حزب، منجر به رأی بیشتر نشد. در گذشته کارزار اهدای یک تراکتور به رأی دهندگان حزب جمهویتخواه خلق موضوع تمسخر از سوی مخالفان این حزب بود. در جریان انتخابات اخیر کلیپ مربوطه که طی آن یکی از رهبران حزب بنام "اؤزگور اؤزل" به کارزار دروغ اهدای تراکتور(!) اعتراف می‌کند، به وسعت در شبکه‌های اجتماعی دست به دست شد. لینک ویدئو
کمال قلیچداراوغلو کارزار انتخاباتی منجر به انتخابات دیروز را از مناطق زلزله‌زده و شهر "هاتای" شروع کرد. وی با صراحت و به دور از هرگونه ابهام، وعده داد که در صورت پیروزی، بدون دریافت ۵ قروش (صدم لیر ترکیه) کلید خانه همه زلزله‌زدگان را به آنها تسلیم خواهد کرد. وعده حزب عدالت و توسعه، بر اساس مدل جا افتاده و تقسیم بار مسئولیت مالی از سوی دولت و صاحب ملک و اعطای تسهیلات بانکی به زلزله‌زدگان بود.
جالب آنکه رأی دهندگان ایالتهای زلزله‌زده ترکیه در انتخابات دیروز، وعده مسکن اقساطی حزب عدالت و و توسعه را به وعده مسکن مجانی رهبر اوپوزیسیون ترجیح دادند! معنی این رفتار، چیزی جز کمبود سرمایه اعتماد اوپوزیسیون ترکیه در نزد رأی دهندگان نیست.
حکم رأی دهندگان در ۱۱ ایالت زلزله‌زده
نقش این یک مسئله یعنی آرای رأی دهندگان ۱۱ ایالت زلزله زده با بیش از ۱۴ میلیون در تعیین سرنوشت این انتخابات، بشدت از سوی اوپوزیسیون برجسته می‌شد. اوپوزیسیون ادعا می‌کرد که حکومت آک پارتی از سوی زلزله‌زدگان تنبیه خواهد شد. بر اساس این ادعا، با توجه به میزان آرای زلزله‌زدگان، محروم کردن اردوغان از یک تا دو درصدی که پیوسته موجب پیروزی او شده است، تنها از همین محل یعنی ریزش آرای وی در مناطق زلزله‌زده تأمین خواهد شد. حکم زلزله‌زدگان در انتخابات دیروز، میتواند درس بزرگی برای آیندگان در مورد نحوه کارکرد ماشین پروپاگاندای سیاسی در یک دموکراسی ضعیف باشد. تبلیغات اوپوزیسیون در مورد نحوه رسیدگی حکومت به مناطق زلزله زده، چنان وانمود می‌کرد که حتی متعصب‌ترین طرفداران اردوغان هم، حکومت حزب عدالت و توسعه را بخاطر بی‌مبالاتی و بی مسئولیتی در امر رسیدگی به مناطق زلزله‌زده، تنبیه خواهند کرد. با عزیمت از این تبلیغات اردوغان و حزب وی، از میان اهالی ۱۱ ایالت زلزله‌زده نباید انتظار حمایت زیادی می‌داشتند. حکم رأی دهندگان از این ایالات، به اندازه کافی قطعی بود.
پروپاگاندای گوشخراش یک کارتل انتخاباتی
کمپ کمال قلیچداراوغلو در حکم یک کارتل به تمام معنی در فعالیت بود. این کارتل شعباتی در داخل و خارج از ترکیه و بخصوص بلندگوهایی در میان رسانه‌های غربی داشت. بخش بزرگی از این کارتل در عالم رسانه‌ها فعال بود. کار رسانه‌ها بطور معمول شامل سه قسمت است:
۱. دادن خبر و
۲. تلاش برای شکل دهی افکار مخاطب و
۳. بیان آرزوی قلبی مدیریت ارباب رسانه.
در جریان پروپاگاندای حزبی، سهم اولی کمتر از دو قلم بعدی است. حتی با این سطح انتظار پایین، پروپاگاندای کارتل انتخاباتی کمال قلیچداراوغلو نمونه مسلم یک افراط در پروپاگاندا بود.
این کارتل شامل تعداد زیادی از مؤسسات نظرسنجی هم بود که جملگی پیروزی قطعی کمال قلیچداراوغلو با اختلاف بزرگ را وعده می‌دادند. از میان مؤسسات نظرسنجی این کارتل، مؤسسه نظرسنجی گزیجی تنها یک ماه مانده به انتخابات وعده انتخاب شدن کمال قلیچداراوغلو با اختلاف ۱۰ درصد را می‌داد. ۵۳ درصد به ۴۳ درصد لینک منبع
مؤسسات نظرسنجی
همه مؤسسات نظرسنجی ترکیه ابزار پروپاگاندای ایدئولوژیک یا حزبی نیستند. با این وجود، بنا به هر دلیلی، نتایج ارائه شده از سوی همه آنها کارکردی در جهت نا امید کردن طرفداران رجب طیب اردوغان و حزب عدالت و توسعه داشته‌اند. در لیست زیر (که کامل و شامل آخرین نتایج ارائه شده از سوی مؤسسات نظرسنجی نیست) از میان ۲۰ مؤسسه نظرسنجی، همه این ۲۰ مؤسسه، آرای اردوغان را کمتر از میزان آرای وی در انتخابات دیروز ثبت کرده‌اند. جالب است که ۱۸ مؤسسه نیز آرای کمال قلیچداراوغلو را بالاتر از آرای واقعی وی در انتخابات دیروز پیش‌بینی کرده‌اند!
سایه وحشت ترور در سیاست ترکیه
وجود حمایت نیروهای بین المللی و منطقه‌ای متنوع ضد ترک از پ ک ک، موجب عمر طولانی این جریان تشنه خون شده است و حکومتهای متعددی با دادن وعده مهار نیروهای این جریان خونریز به قدرت رسیده‌اند. اما اولین حکومتی که بطور تقریبا قطعی قادر به مهار این سندیکای جنایت شده است، همان حکومت فعلی آک پارتی است. افزایش آرای نیروهای ناسیونالیست ترک و کاهش آرای حزب اتحاد دمکراتیک خلقها (با نام جدید چپ سبز) با توجه به شعارهای نیروهای طرفدار انتقام و خونریزی و وعده بازکردن درهای زندانها بر روی محکومین به ارتکاب جرم تروریستی چیز عجیبی نیست. تعداد قربانیان ترور در ترکیه رقمی در حدود ۴۰ هزار نفر است و حساسیت جامعه ترکیه به این مسئله نه عجیب است و نه تازه. کارتل انتخاباتی کمال قلیچداراوغلو برای رسیدن به آرزوی دیرین خود یعنی پیروزی در یک انتخابات و دستیابی به قدرت حکومتی در ترکیه از هول هلیم ده درصدی آرای چپ سبز به دیگ ابهام، لاس زدن و عدم موضع گیری صریح در قبال بزرگترین تشکیلات فعال تروریستی تاریخ ترکیه افتاد و باخت. برای دیدن پس لزره‌های جدی این شکست بزرگ و آثار سقوط دردآور از برج توهم خود ساخته کارتل ۶+۱ که وعده آرای زیر ۲۰ درصد برای حزب عدالت و توسعه را می‌داد، باید دو هفته دیگر نیز صبر کرد.
علی رضا اردبیلی
