محمدامین رسولزاده یکی از شخصیت‌های برجسته سیاسی و فکری آذربایجان معاصر است. وی در ۳۱ ژانویه ۱۸۸۴ در روستای نوخانی باکو به دنیا آمد و از کودکی تحت تاثیر تحصیلات مدرن قرار گرفت. فعالیت‌های سیاسی او از سنین نوجوانی آغاز شد، به‌ویژه با تاسیس سازمان "جوانان مسلمان" که هدف آن مبارزه با استعمار روسیه بود. بعدها، این سازمان به "جمعیت مسلمانان دموکرات-مساوات" تغییر نام داد و نقش مهمی در انقلاب مشروطیت داشت.

رسولزاده با تاثیر از اندیشه‌های علی بگ حسین‌زاده و احمد آغااوغلو، که مروج تجددگرایی و هویت ترکی بودند، از اندیشه‌های سوسیالیستی فاصله گرفت. او با نوشتن مقالات و تالیف کتاب‌ها به توسعه اندیشه‌های ملی و مدرن در آذربایجان و ترکیه کمک کرد. در سال ۱۹۰۸، نمایشنامه‌ای به نام "روشنایی‌ها در تاریکی" نوشت که لزوم بیداری ملی ترکی را مطرح می‌کرد.

پس از مشکلات سیاسی در آذربایجان، رسولزاده به ایران مهاجرت کرد و در جنبش مشروطه‌خواهی فعال شد. او به سردبیری روزنامه "ایران نو" پرداخت و با شخصیت‌های برجسته‌ای مانند سیدحسن تقی‌زاده همکاری داشت. بعد از فشارهای روسیه تزاری، به ترکیه رفت و در آنجا به فعالیت‌های سیاسی و فکری خود ادامه داد.

رسولزاده علاوه بر فعالیت‌های سیاسی، در ترویج روزنامه‌نگاری مدرن در ایران نقش بسزایی داشت و آثار مهمی درباره تحولات اجتماعی و سیاسی آذربایجان و ایران نوشت.

محمدامین رسولزاده در آثار مختلف خود بر اهمیت هویت ملی آذربایجان و استقلال آن تأکید می‌کرد. یکی از مهم‌ترین این آثار، مقاله‌ای است که در ۱۹۱۸ در روزنامه "آذربایجان" منتشر کرد و در آن جغرافیای آذربایجان را به عنوان یک واحد یکپارچه معرفی کرد که میان امپراطوری‌های روسیه و قاجار تقسیم شده است. او همچنین کتاب‌هایی چون "فلسفه وحدت جنسیه" و "زندگانی تلخ" را در استانبول منتشر کرد که به موضوعات استقلال و هویت ملی پرداخته بودند.

در سال ۱۹۱۷، رسولزاده به باکو بازگشت و به رهبری حزب مساوات رسید. این حزب به همراه حزب عدم مرکزیت ترک در جهت استقلال آذربایجان فعالیت می‌کرد. او پیشنهاد فدرالیسم برای روسیه را مطرح کرد و در سال ۱۹۱۸، پس از تشکیل شورای ملی آذربایجان، به عنوان رهبر این شورا نقش تعیین‌کننده‌ای در اعلام استقلال آذربایجان ایفا کرد. در نطق خود در کنگره شورا، وی بر اهمیت حفظ جمهوری تازه‌تأسیس آذربایجان تأکید کرد و آن را به عنوان یک "نوزاد ترک" معرفی کرد که باید در سیاست جهانی ریشه دوانده و از نابودی جلوگیری کند.

محمدامین رسولزاده رهبر حزب مساوات و یکی از پیشگامان استقلال آذربایجان بود. او در برابر مخالفت‌های گروه‌های مختلف از جمله راست‌گرایان و چپ‌گرایان، به دفاع از خودمختاری آذربایجان پرداخت. در ۱۹۱۸، پس از تأسیس جمهوری دموکراتیک آذربایجان، که نخستین جمهوری دموکراتیک در دنیای اسلام بود، اصلاحات قابل توجهی در این کشور صورت گرفت. اما این جمهوری پس از دو سال با اشغال آذربایجان توسط ارتش سرخ شوروی سقوط کرد.

پس از این سقوط، رسولزاده به لاهیج فرار کرد و کتاب "سیاوش عصر ما" را نوشت. او بعداً توسط ارتش سرخ دستگیر شد، اما استالین که با او آشنایی داشت، مانع از اعدامش شد و او را به مسکو برد. پس از فرار به استانبول، رسولزاده به مبارزات خود ادامه داد و کتاب‌هایی درباره تاریخ آذربایجان نوشت و در ۱۹۲۴ "مرکز ملی آذربایجان" را تأسیس کرد تا به احیای استقلال آذربایجان ادامه دهد.

محمدامین رسولزاده در طول فعالیت‌های خود نشریات مختلفی مانند "سخن آشکار" (۱۹۳۶)، "آتش مقدس" (۱۹۳۶) و "حقیقت" (۱۹۳۷) را منتشر کرد و کتابی به زبان آلمانی با عنوان «مسئله آذربایجان» نوشت که شامل تاریخ، جغرافیا و مبارزات آذربایجان بود. در سال‌های بعد از ۱۹۴۷، با بازگشت مهاجرین آذربایجانی به ترکیه، او فعالیت‌های خود را در زمینه تشکل‌گرایی و دفاع از حقوق آذربایجانیان ادامه داد. همچنین در ۱۹۵۳ به آمریکا دعوت شد و وضعیت آذربایجانیان را برای دولتمردان آمریکایی شرح داد.

وی همچنین "جمعیت دفاع از حقوق آذربایجانیان" و "انجمن فرهنگی آذربایجان" را تأسیس کرد. این انجمن تا امروز فعال است و نشریه "آذربایجان" را منتشر می‌کند. از دیگر آثار وی می‌توان به کتاب‌های "سنت‌های فرهنگی آذربایجان" و "تاریخ معاصر آذربایجان" اشاره کرد. رسولزاده در ۶ مارس ۱۹۵۵ در آنکارا درگذشت و در قبرستان عصری آنکارا به خاک سپرده شد.