سرنوشت «دالان زنگه‌زور» چه خواهد شد...؟!

پاشینیان نخست وزیر ارمنستان با سیاست دوری از روسیه و نزدیکی به غرب، بخصوص کشیدن پای فرانسه به ارمنستان و حتی مرز جنوبی آن که به منطقه «زنگه‌زور» مشهور است، خشم روسیه و نارضایتی ایران را بر انگیخته است.

الهام علی‌اف رئیس‌جمهور آذربایجان که خواهان جدی صلح با ارمنستان است، بر خواسته‌های خود مبنی بر باز شدن دالان زنگه‌زور بدون کنترل ارمنستان ولی با نظارت روسیه بر امنیت آن، طبق اصل نهم توافق صلح قره باغ، نهم نوامبر سال ٢٠٢٠ میلادی اصرار دارد، اما ارمنستان بر باز شدن راه ارتباطی بین نخجوان و بخش غربی آذربایجان با کنترل و نظارت خودش رضایت می‌دهد.

ارمنستان با نادیده گرفتن مفاد ماده نهم صلح با آذربایجان با میانجیگری روسیه، به حمایت ایران از این پیمان‌شکنی دل بسته است؛ چرا که ایران هم با باز شدن دالان زنگه‌زور مخالف است و این دالان را با نام‌های مختلف چون «دالان توران»، «دالان ناتو» و... یاد کرده، باز شدن آنرا به بسته شدن مرزش با ارمنستان و حتی اروپا؟! تفسیر و از ارتباط آسان ترکیه و کشورهای عضو ناتو با کشورهای ترک آسیای میانه اظهار نگرانی می‌کند!

دلیل و نگرانی ایران از باز شدن دالان «زنگه‌زور دلیل قانع کننده‌ای به نظر نمی‌رسد، چرا که دالان به معنی الحاق خاک کشوری به کشور دیگر نیست، بلکه باز شدن راه ارتباطی آسان بدون گذر از هزارتوی تشریفات عبوری و موانع گذرنامه است، همچنین ایران نیز از باز شدن این دالان منتفع خواهد شد.

از طرف دیگر، بهترین، نزدیکترین و اقتصادی‌ترین راه زمینی ایران به اروپا، ترکیه است نه ارمنستان و گرجستان که دریای سیاه هم در پیش است!

آنچه که ایران را به مانع تراشی برای باز شدن دالان زنگه‌زور مصر می‌کند، ضعیف شدن موقعیت استراتژیک ایران در صورت باز شدن این دالان است، چرا که جمهوری آذربایجان برای ارتباط زمینی و تامین مایحتاج مردم نخجوان این تکه جدا مانده از خود، باید از خاک ایران عبور کند و ترکیه هم برای ارتباط زمینی با کشورهای همزبان آسیای میانه‌ای خود، باید از ایران بگذرد، چون گذر از سه کشور گرجستان، آذربایجان و روسیه تا رسیدن به قزاقستان و دیگر کشورهای همزبان از نظر اقتصادی به صرفه نیست؛ یعنی ایران نمی‌خواهد این امتیازها را از نظر اقتصادی و سیاسی از دست بدهد و بر این اساس، بر جلوگیری از باز شدن این دالان و حمایت از ارمنستان اصرار دارد!

اما مسئله زمانی پیچیده می‌شود که پاشینیان پای اعضاء ناتو را که دشمنی آشکار با ایران و روسیه دارد به ارمنستان و حتی به نزدیکترین مرز ایران باز می‌کند!

روسیه مایل به باز شدن کریدور زنگه‌زور است که طبق ماده نهم صلح قره باغ، به عنوان ناظر امنیتی بر این دالان، نیروهای خود را در ارمنستان حفظ کند، اما به شکلی می‌خواهد هزینه باز شدن آنرا با تشویق آذربایجان به حمله نظامی به این منطقه، بر آذربایجان تحمیل کند!

به نظر می‌رسد، روسیه به ایران هم توصیه‌هایی در این زمینه کرده باشد، چرا که در ماه‌های اخیر، از زبان یکی از مسئولان ایران جمله‌ای با این مفهوم شنیده شد که: «اگر آذربایجان به ارمنستان حمله کند، ایران بر علیه آذربایجان اقدام نظامی نخواهد کرد اما کمک به ارمنستان را ادامه خواهد داد!»

البته آذربایجان با هوشیاری تمام و با اتفاق ترکیه با در نظر گرفتن تمام فاکتورها، اصرار بر صلح با ارمنستان و باز شدن دالان «زنگه‌زور» با خواسته‌های خود دارد‌؛ گو اینکه ایران هم از چرخش ارمنستان به سوی غرب و باز شدن پای اعضاء ناتو مخالفِ ایران به این کشور، راضی به نظر نمی‌رسد!