از اوایل قرن نوزدهم، تجار و بازرگانان آذربایجانی به تجارت شکل یافته جهانی پیوستند و بلاواسطه با مراکز جهانی تجارت چون کلکته در شرق، استانبول در غرب و باکو و تفلیس در شمال پرداختند. این تجار آذربایجانی هیچ مشکلی در برقراری ارتباط با این مراکز بازرگانی نداشتند چون خود ترک بودند و در این مراکز نیز عمدتا ترکان آناطولی یا آذربایجان فعالیت می کردند. فعالیتهای روسیه برای تکمیل زیرساختهای ریلی مابین تفلیس-جلفا-تبریز باعث کم رونق شدن مسیر تجاری تبریز-خوی- ارضروم-طرابوزان و از آن مسیر به استانبول شد.

با آسان شدن رفت و آمدها به خارج، دید تجار آذربایجانی به دنیا عوض شد. آنچه که در جامعه خود، طرز حکومت، شکل اداره شهرها و رفتار شهروندی در سالیان سال بصورت سنتی دیده می شد در جوامع دیگر بصورت کاملا مدرن و نظام یافته دیده می شد. خرد جمعی در قالب پارلمان و شوراهای شهر، رواج عدالت و عدلیه، اداره شهر توسط بلدیه و انجمنهای شهری همه و همه نکات تازه ای بودند که مردم آذربایجان نه با شنیدن بلکه دیدن و با گوشت و پوست لمس کردن آموختند و در انقلاب مشروطیت خواستند آنرا اجرا کنند.

تاسیس شوراهای شهر که در حکم پارلمان محلی بود میراث آذربایجانیان می باشد به کل ممالک محروسه ایران. میراثی که با دیکتاتوری پهلوی ها مسکوت ماند و با هر حرکت آذربایجانی ها احیا انجمنهای ایالتی ولایتی جزو خواسته های اصلی آذربایجانی ها شد.

امروزه این نهاد مترقی که بابت آن صدها آذربایجانی شهید شده اند با عنوان شوراهای اسلامی در نقاط شهری، روستایی و استانی فعالیت می کند.