همراهان گرامی، به دلیل اهمیت موضوع زبان مادری در حفظ هویت ملل، از آنجایی که در کشور موسوم به ایران ملل غیرفارس از تحصیل به زبان مادری محروم هستند و در این میان جهت آشنایی و یادگیری علمی زبان ترکی آذربایجانی برای اکثریت بومیان و متکلمان زبان ترکی (غالب آذربایجانی) و دیگر لهجه ها در ایران و سایر کشورها، و با توجه به استقبال گسترده خوانندگان عزیزمان، سلسله دروس آموزش زبان ترکی آذربایجانی را از کتاب {مبانی دستور زبان ترکی آذربایجانی} به قلم محمدعلی فرزانه به صورت متوالی برایتان در نظر گرفته ایم. امید است که مقبول طبع عزیزانمان قرار گیرد.

براي نشان دادن اصوات رايج زبان آذربايجاني در نگارش، حداقل به سي و دو حرف و يك علامت احتياج است . اينك در جدول پايين معادل اشكال حروف لاتينی را برای حرف‌های «آ» و «ب» جهت نماياندن هر يك از اصوات به همراه مثالهاي آهنگ صوتي هر صدا را مي‌آوريم:

اصوات صائت، اصوات صامت

اصوات رایج در زبان {ترکی آذربایجانی} مانند اصوات زبانهای دیگر به دو دسته صدادار صائا) و بی صدا (صامت) تقسیم می شوند.

الف - اصوات صائت :

اصواتی هستند که هنگام تلفظ آنها جریان هوا بدون برخورد با هیچ مانعی از جهاز صوتی خارج مي شود. در حین ادای این اصوات مجراي صوتي کاملا باز بوده و تنها میزان باز و بسته بودن نسبی آن فرق می کند. در تلفظ اصوات صدادار زبان و لبها حالات مختلفي به خود می گیرند. زبان در بیخ و وسط و نوك انحنا و برآمدگی پیدا می کند و لبها شکل افقی یا گرد به خود می گیرند. ولي هيچيك از این تغییرات، مسیر مجرای صوتی را مسدود نمی کند و جریان هوا براحتی از آن خارج می شود. از تغییراتی که در وضع زبان و لبها و حفره دهان ایجاد میشود انواع اصوات صدادار تعیین می گردند.

از مجموع اصوات زبان تركي آذربايجاني نُه حرف زیر صدادار هستند :

ü, u, ö, o, i, ı, ə, e, a

به این ترتیب زبان {تركي آذربايجاني} از نظر تعداد حروف صائت از زبانهای پر مایه بشمار می رود.

ب - اصوات صامت:

پس از کسر نُه صوت بالا از مجموع اصوات، بقيه يعني ۲۳ صوت دیگر جزو اصوات بی صدا هستند. اصوات بي صدا آواهایی هستند که در تلفظ آنها جریان هوایی که از جهاز صوتی خارج می شود، در مسیر خود به مانع بر می خورد. این موانع به صورت تنگ شدن مجرای صوتی، برخورد و تماس نوك به خود زبان به قسمتهای مختلف سقف دهان و یا بیخ دندانها، باز و بسته شدن لبها و از این قبیل رخ می دهد. و همین تغییرات انواع اصوات بی صدا را مشخص می سازد.

در هر زبان تعداد اصوات صامت بر اصوات صائت فزونی دارد ولی اصوات صائت از نظر سهولت و عدم ممانعتی که در جریان تلفظ آنها وجود دارد از جهات چندی متمایز هستند. مهمترین این جهات تمایز به قرار زیر است:

ادامه دارد...