نادر الهی شاعر معاصر، آلترناتیوی برای شعرای صاحب‌نام کلاسیک محصوب میشود که توانسته بر خلاف فضولی، نسیمی و... زبان شعری آذربایجان را در حد بالا و گسترده از لغات عاری عربی-فارسی پاکسازی کند و کلمات فراموش شده زبان سلیس ترکی را دوباره جلا دهد.

قسمت قبلی

باید گفت که تا پیش از این ادبیات آذربایجانی {جنوبی} تا عصر نادر الهی ،همین مسیر تکراری و پیموده شده را طی کرد، اما با کشف و آشکار شدن این شاعر عزیز، خون تازه و ماندگاری به شریان شعر و ادبیات رو به احتضار ترکی آذربایجانی {جنوبی} منتقل می‌شود. همچنین فرهنگ، ادب و فولکلور ترکی را در تمام جنبه های ادبی اصلی، در همه اشکال، محتوا، مضامین و تصاویر عمیقاً تغییر داده است.

دکتر «سلیم زحمات دوست خیاوی» نویسنده، منتقد و ادیب بزرگ آذربایجانی با بیان اینکه غزل ترکی نزد نادر الهی معنا پیدا می کند، ضمن تحلیل شعر این شاعر شهیر آذربایجانی، می گوید: به قول معروف، غزل آذربایجانی تاریخی نزدیک به 800 ساله یعنی با عزالدین حسن اوغلو و شیخ صفی الدین اسحاق شروع شد و با تطبیق با نسیمی و فضولی ادامه پیدا کرد. همچنین سید عظیم شیروانی و ابوالقاسم نباتیلا با غزلیات استاد شهریار و علی‌آغا وحد دوباره به اوج رسیدند.

اما هیچ یک از این بزرگان نتوانستند غزل ترکی را از تأثیر اولیه غزل عربی و فارسی نجات دهند و نتوانستند به غزل ترکی استقلال و تصویری جداگانه ببخشند. به همین ترتیب همه شاعران ترک زبان گرفتار سبکی بودند که نمی توانست تصویر مستقلی به شعر آنها بدهد.

اما شاعر معاصر آذربایجان (نادر الهی) با سرودن و ساختن غزل به زبان ترکی {سره}، این تله را در شعر ترکی شکست و به غزل ترکی به زبان خود، هویتی نو بخشید.

{ بیایید یکی از این سروده‌های نادر الهی را بخوانیم}:

ساچلارینین حسرتیندن

دئدیم داراغا دؤنه‌جک

آه گولوم‌! نه بیله‌یدیم من؟

الیم اوراغا دؤنه‌جک

***

بلکه بوگون ، بلکه یارین

ایچه‌جه‌یم نارین-نارین

سالخیم سالخیم باخیشلارین

قاب-قاب عاراغا دؤنه‌جک

***

آی بو قارانلیغا قادام

قویمادی بیر اولدوز دادام

واللاه بو آسیلان آدام

بیر گون چیراغا دؤنه جک.

بله، به قول جناب آقای دکتر سلیم زحمت دوست، اضافه می کنم: نادر الهی عزیز نه تنها در غزل معاصر آذربایجان، بلکه شاید در تمامی قالب های شعر ادبی، با زبان مستقل خود شاخصه و هویت بزرگی پیدا کرد.

همچنین کارشناسان ادبی و شاعران و منتقدان بزرگ ترک و دوستان و یاران نادر الهی از جمله: دکتر سلیم زحمت دوست خیاوی، دکتر ابراهیم جهانبخش، دکتر مجتبی جهانی، دکتر چنگیز مولایی، دکتر ابراهیم اقبالی، دکتر صمد رحمانی، مولف مشهورکتاب «افسانه و تاریخ کوراوغلو» دکتر رحیم رئیس‌نیا، آقای همت شهبازی و دیگر بزرگان آذربایجان که از اساتید دانشگاهی هستند، هر کدام جایگاه و شخصیت ادبی جناب نادر الهی را به طرق مختلف مورد توجه قرار دادهاند که، این اساساً مایه افتخار، احترام و خوشحالی است.

اما... «شخصیت استثنائی» نادر الهی عزیز همیشه سرآمد آثار ادبی او بوده است. یعنی انسانیت و دلاوری و فضیلت نادر بزرگ با سایه انداختن بر اشعار او پوشانده است.

تا زمانی که وطن هست، آذربایجان هست، ادبیات هست، شعر هست، نادر الهی عزیز هست و خواهد بود. این شاعر تأثیرگذارترین شاعری است که تا به حال دیده ام و همچنین یکی از بزرگترین شاعران تمام دوران است.

همچنین کارشناسان ادبی و شاعران و منتقدان بزرگ ترک و دوستان و یاران نادر الهی از جمله: دکتر سلیم زحمت دوست خیاوی، دکتر ابراهیم جهانبخش، دکتر مجتبی جهانی، دکتر چنگیز مولایی، دکتر ابراهیم اقبالی، دکتر صمد رحمانی، مولف مشهورکتاب «افسانه و تاریخ کوراوغلو» دکتر رحیم رئیس‌نیا، آقای همت شهبازی و دیگر بزرگان آذربایجان که از اساتید دانشگاهی هستند، هر کدام جایگاه و شخصیت ادبی جناب نادر الهی را به طرق مختلف مورد توجه قرار دادهاند که، این اساساً مایه افتخار، احترام و خوشحالی است.

اما... «شخصیت استثنائی» نادر الهی عزیز همیشه سرآمد آثار ادبی او بوده است. یعنی انسانیت و دلاوری و فضیلت نادر بزرگ با سایه انداختن بر اشعار او پوشانده است.

تا زمانی که وطن هست، آذربایجان هست، ادبیات هست، شعر هست، نادر الهی عزیز هست و خواهد بود. این شاعر تأثیرگذارترین شاعری است که تا به حال دیده ام و همچنین یکی از بزرگترین شاعران تمام دوران است.

در اینجا به جرأت اعتراف می کنم که نوشتن در مورد این شاعر ملی آذربایجان «نادر الهی» برای من بسیار دشوار است. به همین دلیل مدتهاست که در فکر نوشتن چیزی در مورد انسانیت و شخصیت و اشعار این شاعر بزرگ بودم. اما، هی من به نوشتن و پاره کردن ادامه دادم.

بالاخره این بار نوشتم که در عین حال خیلی خجالت زده از اینکه میدانستم نخواهم توانست نسبت به شعرهای ایشان ادای دین کامل نمایم.

به نظر من: خنده نادر الهی شعر است، راه رفتنش شعر است، ژستش شعر است، شوخی اش شعر است، شخصیتش شعر است، زندگی اش شعر است، همه چیزش شعر است، شعر، شعر و بازهم شعر.

«نادر» شعر است، نادر الهی شاعری واقعیست.

‍گئجه نی گۆندۆزۆ، چی کرپیج کیمی

اۇستا بنّالار تک، اۆست-اۆسته دۆزدۆم

بیر اۆرک آرزۇما چاتمامیٛش عؤمرۆن

هئچ بیلمه‌دیم هاچان، اۆره‌یین اۆزدۆم

***

اۇشاق کن چۇل -چۇخام توْرپاقلی توْزلۇ

بیر گئجه باشیٛمیٛ قوْیدۇم بالیٛنجا

سحر قوْجا دۇردۇم، آی ظالیم عؤمۆر

آتلیٛ‌لار چاپیٛردیٛ مگر دالیٛنجا؟

***

اۇشاقلیٛق دؤورانیٛ شیرین یۇخۇ تک

من باشیٛمیٛ قوْیدۇم بالیٛنجا گئتدی

بیر چَرچی گلمیشدی خرمن اۆستۆنه

بیز بیر چئینم ساققیٛز آلیٛنجا کئچدی

***

ایندی گؤرۆرم کی عؤمۆر دئدیییم

خیالدی، یۇخۇدۇ، یالاندیٛ، هئچدی

اؤزگه‌نی دئمیرم، منیم اؤز عؤمرۆم

یۇخۇ دا اوْلماسا، یۇخۇدا کئچدی.

توجه: تمامی اشعار از کانال تلگرامی نادر الهی عزیزبرگرفته شده است.