خاقان معظم تورک «ناصرالدین شاه قاجار» پیشتاز مدرنیزاسیون در ممالک محروسه قاجاریه

قسمت قبلی

قسمت دوم

تاسیس عدلیه‌ی اعظم و دیوان مظالم

شاهنشاه عدالت‌گستر ناصرالدین شاه به پیروی از نظام‌های اروپایی، برای سامان دادن امور قضایی وزارتخانه‌ای با نام عدلیه تاسیس کرد که هم امور قضایی را سر و سامان داد و هم به این ترتیب از دخالت روحانیون در امور دادرسی کاست. سپس در سال ۱۲۴۰ شمسی با تشکیل دیوان مظالم، مرجعی برای رسیدگی به شکایات بر علیه ماموران دولتی ایجاد کرد. فعالیت‌های ناصرالدین شاه در امور قضایی را با عنوان اصلاح سیستم قضا در ایران یاد می‌کنند.

ضرب نخستین سکه‌ی نوین

با اینکه ضرب سکه در ایران قدمتی تاریخی دارد، اما ناصرالدین شاه در سال ۱۲۴۴ شمسی با خریداری یک ضرابخانه جدید از فرانسه، نوع جدید و مدرنی از سکه را برای نخستین بار در ایران ضرب کرد و در واقع ضرب سکه در ایران در زمان او متحول شد.

تاسیس نخستین بانک در ایران

نخستین بانک در ایران در ۱۲۶۸ شمسی و به دستور ناصرالدین شاه تاسیس شد. این بانک با عنوان بانک شاهی در ایران فعالیت می‌کرد.

چاپ اولین اسکناس

آغاز به کار بانک شاهی به عنوان نخستین بانک در ایران، باعث شد تا حق انحصاری انتشار اسکناس در ایران به این بانک واگذار شود و نخستین اسکناس‌های ایران تحت امتیاز بانک شاهی و توسط بانک جدید شرق در انگستان منتشر شود. این اسکناس در سال ۱۲۶۸ شمسی و با تصویر ناصرالدین شاه و با علامت شیر و خورشید (یکی از نمادهای اساطیری تورک) منتشر شد.

چاپ اولین تمبر

نخستین تمبر در ایران در سال ۱۲۴۷ شمسی در زمان ناصرالدین شاه به چاپ رسید. نقش روی این تمبر، یکی از نمادهای اساطیری تورک یعنی شیر و خورشید بود. بعدها به دستور ناصرالدین شاه، تمبرهایی مزین به تصویر خود ناصرالدین شاه و نادرشاه آفشار نیز در دوران سلطنت وی چاپ گردید.

ارسال نخستین تلگراف در ایران

ناصرالدین شاه اولین پیام تلگراف تاریخ ایران را در کاخ گلستان از مدرسه‌ی دارالفنون دریافت کرد. این رویداد مهم در سال ۱۲۳۴ شمسی و پس از سفر وی به اروپا اتفاق افتاد که دستور داد خطی برای تلگراف در ایران راه‌اندازی شود.

ایجاد اولین خیابان مدرن

وقتی که ناصرالدین شاه از نخستین سفرش به فرنگ بازگشت، عزمش را جزم کرد تا خیابانی شبیه به شانزه‌لیزه در تهران ایجاد کند. علی‌رغم مخالفت‌های برخی از اطرافیانش، او تصمیم گرفت در میان باغ بزرگ لاله‌زار، خیابانی مدرن با الهام از شانزه‌لیزه ایجاد کند و چنین کرد. این خیابان یکی از نمادهای نوگرانی و مدرنیسم در تهران بود.

تاسیس اولین موزه‌ی ملی ایران

ناصرالدین شاه پس از بازدید از کشورهای اروپایی و بازدید از چند موزه‌ی معروف، تصمیم گرفت که فضایی را در کاخ گلستان برای نمایش آثار ارزشمند خود که دارایی‌های ملی محسوب می‌شدند، ایجاد کند. به همین منظور در بخش شمال کاخ گلستان فضایی را با عنوان کاخ موزه‌ی ناصرالدین شاه ایجاد کرد که نخستین موزه‌ی ملی در ایران محسوب می‌شود.

تأسیس اولین باغ وحش

نخستین مجمع‌الوحوش یا باغ ‌وحش در ایران توسط ناصرالدین شاه در تهران تاسیس شد. او که در سفرهایش به اروپا با باغ ‌وحش آشنا شده بود، علاقمند شد تا مجموعه‌ای برای نگهداری حیوانات و نمایش عمومی آنها در تهران درست کند. او نخستین باغ ‌وحش را در خیابان واگن‌خانه تاسیس کرد و سپس مجموعه‌ی وسیع‌تری را در دوشان‌تپه ایجاد کرد.

ساخت اولین عمارت ۵ طبقه

بلندترین عمارت در ایران با ارتفاع ۳۵ متر در ۵ طبقه، به دستور ناصرالدین شاه در بخشی از کاخ گلستان ساخته شد. این عمارت که نخستین ساختمان در ایران بود که در آن از فلز استفاده شد، ساختمانی است که لقب کاخ شاهنشاه را داشت و امروز آن را با نام شمس‌العماره می‌شناسیم. او با دیدن تصاویری از ساختمان‌های مرتفع فرنگی و با هدف داشتن عمارت بلندتر از آلاقاپی در اصفهان، دستور ساخت این کاخ را صادر کرد تا بتواند از بالاترین نقطه به مناظر اطراف مقر حکومتی‌اش نگاه کند.

اولین ساعت شهری ایران

ناصرالدین شاه دیده بود که در شهرهای اروپایی وجود برج‌های ساعت و یا ساعت‌های بزرگ در بخش‌هایی از شهر مرسوم است، اما در ایران نمونه‌ای از این ساعت‌ها وجود نداشت. با اهدای یک ساعت بزرگ از سوی ملکه ویکتوریا به ناصرالدین شاه، این ساعت در قسمتی از کاخ او (شمس‌العماره) نصب شد تا نخستین ساعت شهری در ایران توسط او افتتاح شود.

اولین قطار در ایران

نخستین راه‌آهن موفق ایران در زمان ناصرالدین شاه افتتاح شده است. او بعدتر برای پیشرفت پروژه‌ی راه‌آهن در ایران تلاش‌های فراوانی انجام داد و اصطلاح ماشین دودی به دوران او بازمی‌گردد که راه‌آهن میان تهران و شهرری را دایر کرد و به‌واسطه‌ی بخاری که از دودکش قطار خارج می‌شد، مردم به آن ماشین دودی می‌گفتند.

ادامه دارد...