پان‌ایرانیسم و پان‌فارسیسم هر دو دارای معنا و تعریف، اما متفاوت هستند. پس باید هر کدام در جای مناسب خود بکار گرفته شوند. پان یعنی همه، پان‌ایرانیسم ایدئولوژیی است که پیروان آن برای وحدت و یگانگی همۀ ایرانیان در تلاش‌اند. اما وحدت و یگانگی مورد نظر آنان وحدت و یگانگی اقوام ایرانی با حقوق برابر و حفظ هویت ملی خویش نیست، فارسیزه شدن اقوام غیر فارس مد نظرشان می‌باشد.

محمود افشار در شمارۀ اول مجلۀ آینده در مقاله‌ای با عنوان «مطلوب ما: وحدت ملی ایران» می‌نویسد: «اما منظور از کامل کردن وحدت ملی این است که در تمام مملکت زبان فارسی عمومیت یابد ... کُرد و لر و قشقایی و عرب و تُرک و تُرکمن و غیره با هم فرقی نداشته، هر یک به لباسی ملبس و به زبانی متکلم نباشند ... به عقیدۀ ما تا در ایران وحدت ملی از حیث زبان، اخلاق، لباس و غیره حاصل نشود، هر لحظه برای استقلال سیاسی و تمامیت ارضی ما احتمال خطر می‌باشد.»

چنان‌که به روشنی دیده می‌شود تلاش پان‌ایرانیست‌ها به نام اتحاد ایرانیان اما در واقعیت امر یکسان‌سازی فرهنگی و زبانی اقوام غیر فارس می‌باشد.

معنای پان‌فارسیسم یعنی تلاش برای اتحاد همۀ فارس‌زبان‌ها که عبارت‌اند از قسمتی از ساکنان حاشیۀ کویر لوت در ایران، بخشی از مردم افغانستان و نیز بخشی از مردم کشور تاجیکستان.

چنان‌که می‌دانیم هیچ گروه یا تشکیلاتی وجود ندارد که آماج و تلاش آن صرفاً معطوف به اتحاد فارس‌زبان‌های این سه کشور باشد. اما چندین گروه و تشکیلات وجود دارند که با امکانات حتی حکومتی در تلاش‌اند که ایرانیان را متحد یا به زبان روشن و دقیق فارسیزه کنند.

پس این کنشگران را پان‌فارسیست نامیدن خطای فاحش علمی است. صحیح و درستش آن است که آنان را، چنان‌که خود نیز نامیده‌اند، پان‌ایرانیست بنامیم.